Mustafapaşa, Nevşehir’e bağlı Ürgüp ilçesinin 5 kilometre güneyinde yer alan, aynı ilçeye bağlı bir köydür.  Özellikle Gomeda olmak üzere vadileri, kilise ve manastırları, birbirinden güzel konakları, medrese ve kervansarayı ile tanınır. Bir zamanlar köyde yaşayan yoğun Rum nüfusunun seçkin miraslarını barındırır. 

Gomeda Vadisi | Foto: Mustafa Taşkın

Gomeda Vadisi | Foto: Mustafa Taşkın

Gomeda Vadisi | Foto: Mustafa Taşkın

Gomeda Vadisi, Kapadokya’daki çoğu vadinin aksine içinden geçen bir dere sayesinde, bitki örtüsü açısından çok zengindir. Mustafapaşa ve Ayvalı köyü arasında başlayan vadi, kuzeyine doğru Üzengi vadisi ile birleşir. Derenin aşındırarak içerisinden geçtiği büyük peribacaları, kat kat yükselen kayaya oyma oda ve güvercinlikler, kiliseler, çoğu kısmı kapalı bir yeraltı tüneli, büyük mağaralar barındırır.

Mustafapaşa, 1923’ün Ocak ayında yapılan mübadele sözleşmesinin, 1924’te hayata geçirilmesinden önce Rum ve Türklerin bir arada, uyum içinde yaşadıkları bir köy idi. Rumların, köylerinden ayrılırken büyük bir hüzün yaşanmış olduğu, Türklerle sarılarak, ağlaşarak ayrıldıkları anlatılır. O zamanki adı Sinasos idi. Sinasos, memleketlerini çok seven Rumların torunları tarafından hala ziyaret edilir. Doğal oluşumlarının yanı sıra, zengin taş işçilikleri ve duvar resimleriyle öne çıkan Rum evleri ile de anılmaktadır. İstanbul’da ticaret yapan Sinasoslu Rumların, köylerine sürekli yatırım yapmalarından kaynaklı olarak evler, diğer belde evlerine kıyasla daha gösterişlidir.

Köy, 2005 yılından beri Kapadokya Üniversitesi’ne ev sahipliği yapıyor. Osmanlı döneminde yapılmış bir medrese geçmişte olduğu gibi bu gün de eğitim için kullanıyor. Üniversite, köydeki birçok konakta da derslikler barındırıyor.

Aziz Vasilios Kilisesi, Konstantin ve Helena Kilisesi, Sinasos Kilisesi, Alakara Kilisesi, Aios Nichole Manastırı, Basil Kilisesi, Şakir Paşa Medresesi, Cami-i Kebir ve Osmanlı döneminde yapılmış bir kervansaray köyde bulunan önemli eserlerdir.

Aziz Vasilios Kilisesi

Aziz Vasilios Kilisesi / Mustafapaşa (Sinasos)

Kilise, Kapadokya bölgesindeki kiliseler arasında mimarisi ve duvar resimlerinin geç dönem eserleri olması açısından önem arz eder. Duvarlarında; başında kral tacı ile İsa, Meryem ve Vaftizci Yahya’nın bir arada olduğu Deesis sahnesi, Lazar’ın dirilişi, Vaftiz ve İsa konuları canlandırılmıştır. Atlı Aziz Yorgos, haç ve geometrik desenler de duvar resimleri arasındadır. Bunların dışında tabloyu andıran çerçeveli resimler görülür. Bu resimlerde azizler ve azizeler yer alır. Melekler, Çarmıhta İsa, İncil yazarı Luka’nın dışında bölgede sadece burada resmedilmiş olan Ürgüplü Aziz Yuhannis de betimlenmiştir.

Konstantin ve Helena Kilisesi

Konstantin & Helene Kilisesi / Mustafapaşa (Sinasos)

Mustafapaşa’nın merkezinde yer alan kilisenin alınlığındaki Yunanca kitabede yazdığı üzere 1729’da inşa edilmiştir. Sinasos’ta geç dönem Yunanca yazılar sıklıkla görülür. Bu durum köyü, Kapadokya bölgesinde ayrıcalıklı yapan bir unsurdur. Kilise doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Naosun doğusunda üç apsis, batısında narteks yer alır. Konstantin ve Helena Kilisesi’nin iç duvarlarında boya izleri vardır ancak konulu bir duvar resmi bulunmamaktadır. Batı cephesindeki girişinin çevresi asma dalları, üzüm salkımları ve serafimlerle donatılmış haldedir. Gene bu cephede, yan yana üç pencere bulunur. Diğerlerine göre daha büyük olan ortadaki pencerenin etrafı dikkate değer kabartmalarla bezelidir. Pencerenin üst örtü taşında kanatlı iki ejder, başları yukarıda olacak şekilde karşılıklı durmaktadır. Sağında; iki başı arasında bir taç bulunan, bir pençesinde kılıç, bir pençesinde asa tutan çift başlı kartal, solunda ise bir serafim görülmektedir. Kuzey cephesinde etrafında kabartma haç ve figürler olan bir pencere, hayvan başı şeklinde bir çörten (oluk), batı cephesinde ise küçük boyutlu yazıtlar dikkat çeker.

Mehmet Şakir Paşa Medresesi

Mehmet Şakir Paşa Medresesi / Mustafapaşa (Sinasos)

Kapadokya bölgesinde bulunan en önemli Osmanlı eseri sayılabilecek nitelikte bir medresedir. Bu gün de eğitim amaçlı kullanılmaktadır. Ana girişi taç kapı şeklindedir. Bitkisel ve geometrik desenlerle bezenmiş kemer örtülü kapısının üzerinde yedi satırlık kitabe yer alır.