Ürgüp, İç Anadolu’nun Orta Kızılırmak bölümünde, Nevşehir’in 21 kilometre doğusunda yer alır. Nevşehir’e bağlı bir ilçedir. Kapadokya’nın coğrafi merkezi konumu olmasının yanı sıra eskiden beri bölgedeki turizmin de kalbi sayılabilecek niteliktedir. Topoğrafyası erozyonla birbirinden ayrılmış yüksek yaylalar, küçük sıralı dağlar, ovalar, yüksek tepeler, platolar, vadilerden oluşur. Yakın çevresindeki yanardağların, neojen adı verilen jeolojik dönemde, ardı ardına patlaması sonucu ortaya çıkan lavlar ve küller tüm bölgeye yayılmıştır. Bu lav ve küller zamanla bazalt, andezit ve tüf tabakasını oluşturmuş, bu tabaka rüzgâr ve yağmur gibi doğal etkiler neticesinde bugünkü görünümüne kavuşmuştur.

Ürgüp bölgesinde bulunan çok sayıda vadi arasında Damsa Vadisi en önemlilerindendir. Vadi, kuzeye doğru uzanan sürekli bir nehir vadisidir. Suyu Kızılırmak’a dökülür. Güneyde yer alan Avla ve Cemil, doğuda Tekke ve Topuz, kuzeybatıda Aktepe Dağı, merkezde Temenni Tepesi önemli yükseltileridir.

Kapadokya’nın yüzü sayılabilecek, Üç Güzeller adı ile anılan peribacaları önemli doğal oluşumları arasındadır. Çatalkaya Seyir Tepesinde yer alan birbirinden farklı büyüklükteki üç peribacası bir arada durur. Bölgeye gelen yerli ve yabancı turistlerin uğrak noktasıdır.

Üç Güzeller Peribacaları | Foto: Mustafa Taşkın

Bölge halkının temel geçim kaynağı bağcılık ve sebzeciliktir. Üzüm çeşidi yönünden zengin olan bölgede asmalar sağlıklı yapısını bölgeye özgü toprak dokusuna borçludur. Üzümler genelde şarap imal etmek için kullanılır. Pekmez, köftür ve kuru üzüm yapımı da bölgenin gelenekleri arasındadır. Önemli geçim kaynaklarından bir tanesi de halıcılıktır. Turizmin gelişmesi ile birlikte turistik tesisler, tatil aktiviteleri ve şarap fabrikaları da bölge halkının geçim kaynakları arasında önemli bir yer edinmiştir.

Temenni Yeraltı Sığınağı ve Geçidi, Kadı Kalesi (Kadın Kalesi), Kiliseler, Medreseler, Türbeler, Camiler, Keşlik Manastırı, Suyolu ve Çeşmeler Ürgüp ve yakın çevresinde tarihi ve mimari açıdan önem teşkil eden eserlerdir.

Temenni Yeraltı Sığınağı ve Geçidi

Temenni Tepesi – Şehir merkezinden görünüşü

Ürgüp merkezinde yer alan Temenni Tepesi Ürgüp’ün kalesi niteliğindedir. Temenni Tepesinde güney-kuzey doğrultusunda, 200 metre uzunluğunda bir yeraltı geçidi vardır. Şu an çıkışı kapalı olan geçit daha öncesinde Kadı Kalesi’nden gelen geçit ile birleşir dereye çıkar idi. İstila zamanlarında korunma ve susuz kalmama amacıyla yapıldığı düşünülmektedir.

Kadı Kalesi ya da Kadın Kalesi

Kadı Kalesi ya da Kadın Kalesi | Foto: https://gezenanne.com

Kadı Kalesi Selçuklular zamanında kullanılan, bölgeye düzenlenen saldırılar ve savaşlar sırasında kadın ve çocukların sığındığı kale idi. Bu kale büyükçe bir kaya kütlesidir. İçerisine oyulmuş sığınaklardan Ürgüp’ten geçip Kızılırmak’a dökülen Damsa Çayı’na kadar uzanan geçit yer alır.

Kılıçaslan Türbesi

Temenni tepesinde bulunan türbe Kılıçaslan Gazi’ye aittir. Abdülmecid Han zamanında, Muhammed Vecihi tarafından yaptırılmıştır.

Keşlik Manastırı

Cemil Köyü, Keşlik Manastırı | Foto: Mustafa Taşkın

Keşlik Manastırı kayaya oyularak oluşturulmuş bir yapıdır. Bünyesinde Arkhangelos ve Stefanos adında iki kilise barındırmaktadır. Arkhangelos Kilisesi’nin duvarlarında Son akşam yemeği, İsa’nın mezara konuluşu ve Vaftiz sahneleri resmedilmiştir. Stefanos Kilisesi’nde İncil’den konular ve havarilerin yanı sıra at ve geyik figürleri resmedilmiştir. Kilisenin mezar şapeli olarak kullanıldığı sanılmaktadır.